دانلود رایگان


جستاری در چگونگی طرح موضوعات کلامی در مجمع البیان - دانلود رایگان



دانلود رایگان پایان نامه جستاری در چگونگی طرح موضوعات کلامی در مجمع البیان

دانلود رایگان
جستاری در چگونگی طرح موضوعات کلامی در مجمع البیانجستاری در چگونگی طرح موضوعات کلامی در مجمع البیان

مقدمه
بیش از چهارده قرن پیش، آخرین کتاب آسمانی- قرآن کریم - بر آخرین فرستادۀ الهی- حضرت ختمی مرتبت- رسول گرامی اسلام، به منظور هدایت انسان ها به سوی کمال و سعادت جاودانی آن ها نازل شد. وحی نامۀ قرآن، متضمن معارف بلند و دستورالعمل هایی است که فهم و التزام به آن ها، زمینۀ دستیابی به این سعادت همیشگی را هموار می سازد. برای رسیدن به این معارف بلند و دستورالعمل های آن، باید این کتاب را به خوبی شناخت و در زوایای آن کندوکاو و تعمق نمود تا به ژرفا و درون مایۀ آن دست یافت. این مهم با تدبّر در آیات الهی فراهم می شود. قرآن کریم در اهمیت تدبر و اندیشیدن در آیاتش سخن ها گفته و همگان را به تفکر در آن تشویق کرده است. خداوند قرآن را کتابی مبارک توصیف می کند و به همگان دستور اندیشیدن به آن را می دهد. (ر.ک: ص/ 29) اما گذشته از اینکه قرآن به زبان مردم نازل شده و کتابی مبین و آشکار است، در جایی دیگر به پیامبر گرامی(ص) دستور داده تا قرآن را شرح و توضیح دهد. (ر.ک: نحل/ 44) زیرا فهمیدن ظاهر معانی یک کلام غیر از تفسیر آن است. هرکس که به زبان عربی آشنایی داشته باشد، ظاهر معانی را درمی یابد. اما تفسیر محتوایی و عمیق آن را هم می فهمد؟
تفسیر، حکایت دیگری است که هیچ کس جز با تلاش و کوشش روشمند و با اتکا به منابع و مصادر فهم قرآن، نمی تواند به ژرفای آن دست پیدا کند. افزون بر این، همچنین باید گفت: اگر کسی به قرآن مراجعه کند، درمی یابد که قرآن ویژگی های مخصوص به خود را دارد که همواره ضرورت تفسیر را در هر عصر و زمان ایجاب می کند. از جمله آنکه طبق گفتار حضرت علی(ع) دارای معانی گوناگون و ژرفناک و فراخناک است: إنَّ القُرآنَ ظاهِرُهُ أنیقٌ و باطِنُهُ عَمیقٌ (نهج البلاغه، خطبۀ 18) نکتۀ دیگر آنکه این کتاب آسمانی در بیان عقاید و احکام دین، مطالب را فشرده و با اشاره بیان کرده که حتماً نیاز به تفسیر دارد. نکتۀ مهم دیگری نیز اینجا باید افزود و آن اینکه، نزول قرآن در یک فرایند 20 یا 23 ساله صورت گرفته و فراز و فرودهایی را پشت سر نهاده است. لذا فهم بسیاری از مفاهیم و مقولات قرآنی از رهگذر کنار هم نهادن آنها و کشف انسجام معنایی میسر است و این مهم جز با تفسیر صحیح و روشمند حاصل نمی شود.
قرآن کتابی است سرشار از معانی بلند و الفاظ نامحدود که نکات غیبی آن با الفاظ مادی بشری و در قالب سخنان متعارف ریخته شده است. برای فهم معانی آن حتماً به طی مقدمات و توضیح و تفسیر نیازمندیم. مفسران روش ها و اسلوب های استنباط معانی آیات را از زوایا و دیدگاه های مختلف مورد مطالعه قرار داده اند. یکی از گرایش های مهم در رشتۀ تفسیر قرآن که از آغاز مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان قرار گرفته، رویکرد کلامی است. در این شیوه، معمولاً مفسران برای دفاع از عقاید موافقان یا دفع شبهات مخالفان، از آیات قرآن استفاده کرده و به آن ها استناد می کنند. از طرفی، این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که مفسر قرآن، خود، پیرو یکی از مذاهب اسلامی است و در اصول دینی و و فروع فقهی، نظریاتی دارد که دفاع از آن ها را ضروری می شمارد. به طور طبیعی، به هنگام تفسیر مفسر می کوشد که از عقاید و دیدگاه های خود دفاع کرده یا دست کم اصول و عقاید پذیرفته شدۀ وی با تفسیر آیات ناسازگار نباشد. در اینجا باید گفت که اگر اصول و ضوابط تفسیر درست یا معیارپذیری در فرایند تفسیر آن حاکم نباشد، پدیدۀ تفسیر به رأی حتماً رخ خواهد داد. از سویی دیگر، پرداختن به این رویکرد تفسیری، علل و عواملی دارد از جمله خود قرآن. قرآن در توجه به مسائل اعتقادی مثل جهان غیب، یکتاپرستی، پیامبری، رستاخیز و... از استدلال استفاده می کند و مخاطب را به اصول بدیهی عقل و حقایق هستی و دانش های طبیعی ارجاع می دهد. این شیوه از استدلال در گرایش به این سبک، سهم بسزایی داشته و مفسر را وادار کرده که از محتوای آیات استفاده کند و برای خواننده، آن شیوه استدلال را شرح و توضیح دهد.
از این نوع تفاسیر می توان به تبیان طوسی در قرن پنجم اشاره کرد. در این قرن، اختلافات مذهبی گسترش یافته و مذاهب اهل سنت مانند معتزله و اشاعره، رودرروی هم قرار گرفته اند. در این قرن، با وجود ممنوع بودن آرای معتزله، مکتب آن رشد خاصی پیدا کرد و دانشمندان این دوره، مباحث خود را به گونه ای علمی، همراه با استدلال های عقلی و بهره گیری از آیات و روایات به روش اجتهادی مطرح می کردند. به همین سبب، این عصر به نوعی عصر اجتهاد و استدلال به حساب می آید. شیخ طوسی از بزرگ ترین متفکران کلامی شیعه در این قرن است که با حضور علمی خود، برهان های عقلی و کلامی را با استفاده از آیات و روایات، به ویژه در تفسیر، پایه ریزی کرده است.
در ادامۀ این جریان، تفسیر مجمع البیان که بسیار متأثر از تبیان طوسی است، توسط طبرسی نگاشته می شود. با این تفاوت که طبرسی با تقسیم بندی مباحث، زمینۀ استفادۀ بهتر و گزینش آسان تر استفاده کننده را فراهم ساخته است. تفسیر مجمع البیان دارای اسراری تازه در معانی قرآن است و به روش اجتهادی و جامع نگاشته شده. یکی از ویژگی های این تفسیر، پرداختن به مسائل اعتقادی و کلامی است. طبرسی مباحث گوناگون کلامی مانند توحید، عصمت انبیا، امامت، جبر و اختیار، رؤیت خداوند، افعال بندگان، اسلام و ایمان، گناهان کبیره و تکلیف را در تفسیرش، مطرح و دیدگاه های خود را دربارۀ آن بیان کرده است. وی در طرح این مسائل، به دنبال اثبات عقاید شیعۀ امامیه (کلام شیعه) یا دفاع از آن یا در ردّ نظر مخالفان این دیدگاه ها برآمده است. طبرسی در مجمع البیان، فراوان از فرقه های مختلف کلامی، به ویژه معتزله و مجبره نام برده است. شاهد این مدعا آنکه، در بسیاری موارد به گونۀ توضیحی یا انتقادی با آن آرا مواجه شده است. در پاره ای موارد، به ویژه در حوزۀ تفسیر کلامی معتزلی، شباهت های فکری بین نگرش شیعی و اعتزال به چشم می خورد.
این پایان نامه مشتمل بر چهار فصل است. فصل اول مربوط به کلیات و مفاهیم و اصطلاحات مهم و اساسی یا برخی مطالب دیگر است که به نحوی کلید ورود به مباحث فصول بعدی است. در این فصل، توضیحاتی همچون تفسیر، علم کلام و تاریخ پیدایش آن و مکتب های مختلف کلامی از جمله معتزله، اشاعره، مرجئه، حشویه، تناسخیه و... مورد بررسی قرار می گیرد.
فصل دوم که عنوان آن طبرسی و تفسیر است، انواع روش های تفسیری، تفسیر مأثور، تفسیر عقلی اجتهادی، مبانی تفسیر، معرفی طبرسی، انگیزۀ طبرسی در نگارش مجمع البیان، بررسی مقدمۀ تفسیر مجمع البیان و شیوۀ تنظیم مطالب، مورد بررسی است.
فصل سوم که شامل 5 بخش است، در مورد جایگاه کلام شیعه در مجمع البیان بحث می کند. بخش اول به جایگاه توحید در این تفسیر و بایستگی شناخت و معرفت خدا می پردازد. در بخش دوم تا پنجم هم به ترتیب، به نقش و جایگاه معاد، نبوت، عدل و امامت در مجمع البیان پرداخته می شود.
فصل چهارم که مهم ترین فصل این پایان نامه است، دربارۀ گونه های مواجهۀ کلامی طبرسی با فرقه های کلامی است که شامل 9 بخش است. بخش اول شامل رویکردهای طبرسی به معتزله است. این رویکردها شامل توضیح اقوال معتزله، تقریب گرایی اقوال معتزله و نقد آرای آن هاست. بخش دوم تا هشتم هم به ترتیب شامل انتقاد طبرسی به جبرگرایان، اصحاب الرموز، اصحاب المعارف، تناسخیه، حشویه، خوارج و مواجهه با برخی آرای زیدیه است.
در این رساله، آیات قرآن را جز در مواردی که نیاز به ترجمه بوده، ترجمه نکرده ایم و در ترجمه از ترجمۀ مکارم شیرازی استفاده نموده ایم.
امید است این پژوهش، گامی هرچند ناچیز در جهت خدمت به قرآن کریم، برای تحقیقات بیشتر در زمینه طرح مباحث کلامی در تفاسیر قرآن باشد.
طرح تحقیق
موضوع تحقیق
یکی از تفاسیر جامع و تأثیرگذار در میان تفاسیر شیعی، تفسیر مجمع البیان فضل بن حسن طبرسی است. این اثر تفسیری پس از تفسیر تبیان شیخ طوسی تدوین شده و در عصری به تفسیر قرآن پرداخته شده که جامعۀ مسلمانان به لحاظ فرقه ای، در وضعیت خاصی به سر می بردند. وجود گروه ها و نحله های گوناگون در کنار مذاهب مختلف اسلامی، هر گروه را بر آن می داشت تا با استناد به مبانی مشخص کلامی، تئوری خود را تحکیم بخشد. طبرسی نیز به عنوان تئوری پرداز و مفسر و عالم شیعی، از این قاعده و حکم کلی بیرون نبود. این مهم در تفسیر معروف او جلوه ای خاص دارد. او با استناد به آیات قرآن و سنت وروایات معصوم تلاش کرد تا از میراث سترگ شیعی دفاع کرده و به آرای مخالفان و دگراندیشان پاسخ دهد (تعابیری مانند هذا یدلّ علی فساد قول من یقول ناظر به چنین مطلبی است.)
به طور کلی، وی در طرح مقولات کلامی، به شیوه های گوناگون وارد شده و از توضیح این قبیل مقولات گرفته تا اثبات یا نفی اندیشۀ گروهی خاص یا ردّ کامل اندیشۀ غیر شیعی، با آرای کلامی عالمان و مفسران مواجه شده است. شیوۀ وی در رد یا قبول این آراء، با بهره گیری از قرآن یا استناد به قواعد عقلی یا سنت معصوم است. در این بخش، مفسر با بهره گیری از آموزه های کلامی و روایی پیشین، به سمت تحکیم مواضع شیعی گام برداشته است. افزون بر رویارویی طر ف دارانه، در برخی مواضع، بی طرفانه به طرح دیدگاه های سایر مفسران، اقدام کرده است. بخش دیگری که مواجهۀ طبرسی با نظریات مفسران در آن مشهود است، بخش مربوط به ادبیات و مباحث قرائت و اعراب است. شناخت این قبیل رویارویی ها و تبیین اینکه این انگاره های تفسیری، آیا مبتنی بر قواعد تفسیری است یا خیر، از مطالبی است که این پژوهش بدان خواهد پرداخت.
زمینه، سابقه و تاریخچۀ موضوع تحقیق
از دیرباز، مطالعه در ابعاد و ویژگی های تفسیر مجمع البیان، مورد توجه اندیشمندان مختلفی در میان فریقین قرار گرفته است. این موضوع نشان از جایگاه خطیر این تفسیر حکایت دارد. از نمونه های این قبیل پژوهش ها کار حسین کریمان قابل یادآوری است. توجه محمدحسین ذهبی در التفسیر والمفسرون به جایگاه این تفسیر، با وجود انتقاداتی که به دیدگاه های او می توان وارد ساخت، نمونۀ دیگری است که در اینجا می توان بدان اشاره کرد. ویژه نامۀ مجلۀ پژوهش های قرآنی مربوط به طبرسی نیز یکی دیگر از این نمونه هاست. نیز پایان نامه ای دفاع شده در دانشگاه فردوسی مشهد، با عنوان آراء و نظریات فقهی در مجمع البیان (بخش های طهارت و صلاة) از محمدحسین میری و مقاله ای از خانم فتحیه فتاحی زاده و فاطمه نظری، در نشریۀ علوم قرآن و حدیث با عنوان معناشناسی الفاظ قرآن در مجمع البیان از دیگر نمونه هاست.
آنچه کار این پژوهش را در مقایسه با دیگر پژوهش ها متمایز ساخته، نحوۀ مواجهۀ طبرسی با آرای تفسیری سایر عالمان مسلمان است. این مهم با عنایت به دورۀ خاص حیات علمی طبرسی و وجود نحله و مشرب های فکری فرهنگی و فقهی و ادبی در روزگار او، اهمیت زائد الوصفی می یابد. لذا تحقیق پیرامون این موضوع ما را به افق های روشنی هدایت خواهد کرد که رویارویی های تفسیری عالمان را در قالب مباحث و دیدگاه های علمی تفسیری ملاحظه کنیم. بنابراین از این حیث، این تحقیق در نوع خود بی سابقه است.
اهداف تحقیق
- آگاهی از روش های مختلف مفسران سده های میانه در رویارویی مباحث تفسیر کلامی با همدیگر.
- اشراف بر چگونگی تأثیرپذیری مفسران پیشین بر مفسران پسین و بالعکس، در آیات قرآنی ناظر بر مواضع کلامی.
- اطلاع از مشترکات و مفترقات مکاتب و مشرب های کلامی تفسیر مسلمانان در حوزۀ قرآن.
- بیان کار ویژه و نقش برجستۀ طبری در دفاع مستند از دیدگاه های تفسیر کلامی.
اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن
یکی از جنبه های مهم در حوزۀ پژوهش های قرآنی، به ویژه در بخش مربوط به تاریخ تفسیر، اطلاع از نحوۀ ورود وخروج مفسران متقدم در مباحث و چگونگی پرداختن به مباحث علمی تفسیر است؛ به گونه ای که این شیوۀ پرداختن، به مثابۀ الگویی برای محققان حوزۀ تفسیر در دوران معاصر واقع گردد. از نتایج این تحقیق اینکه پژوهشگران و علاقه مندان به علوم اسلامی و قرآنی و دانشجویان رشتۀ الهیات و گرایش های مختلف آن و طلاب حوزه های علمیه بهره خواهند برد.
فرضیه ها - برخی مباحث کلامی تفسیر مجمع البیان، به خصوص در ارزیابی آرای تفسیری متکلمان که عمدتاً متکی به استدلال و استظهار از آیات قرآن اند، فاقد تبیین نظری و بیان استدلال و مبتنی بر نفی یا اثبات است.
- برخی مباحث کلامی در تفسیر مجمع البیان با رویکرد توضیح یا تعریف آمده است نه با رویکرد جهت گیرانه.
- طبرسی در مباحث تفسیری خود، از مبانی کلام شیعه، به طور مستند دفاع کرده است.
- نقد دیدگاه های کلامی مجبره و پس از آن معتزله، در تفسیر مجمع البیان، به مثابۀ دفع شبهۀ چشمگیر است. البته در فراز و فرودهای این تفسیر، رویکرد تقریب گرایانه با تفسیر معتزله نیز محسوس است.
روش انجام تحقیق
این پژوهش بر مبنای روش توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و با بهره گیری از روش کتابخانه ای انجام شده است. با استفاده از این روش تلاش می شود پس از جمع آوری اطلاعات، مستند به شیوۀ منطقی، به تجزیۀ آن ها پرداخته تا با بررسی دقیق دیدگاه های مفسران، اهداف تعیین شده و نتایج لازم به دست آید. در انجام این تحقیق، منابع اصلی تفاسیر سورآبادی و الکشف والبیان است.
مقدمه. 1
طرح تحقیق.. 4
موضوع تحقیق.. 4
زمینه، سابقه و تاریخچۀ موضوع تحقیق.. 4
اهداف تحقیق.. 5
اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن.. 5
فرضیه ها5
روش انجام تحقیق.. 6
فصل اول: کلیات و مفاهیم. 7
1-1. تعاریف و اصطلاحات.. 8
1-1-1. تفسیر در معنای لغوی.. 8
1-1-2. تفسیر در معنای اصطلاحی.. 8
1-1-3. علم کلام. 9
1-1-3-1. تاریخ پیدایش علم کلام. 9
1-1-4. مکتب معتزله. 10
1-1-4-1. اصل توحید. 11
1-1-4-2. اصل عدل.. 11
1-1-4-3. اصل وعد و وعید (معاد)11
1-1-4-4. اصل منزلة بین المنزلتین.. 12
1-1-4-5. اصل امر به معروف و نهی از منکر. 12
1-1-4-6. امامت و نبوت از منظر معتزله، براساس گزارش شیخ مفید 12
1-1-5. مکتب اشاعره13
1-1-5-1. اندیشه های اشاعره14
1-1-5-1-1. قدیم یا حادث بودن قرآن از منظر اشاعره14
1-1-6. فرقۀ مرجئه. 15
1-1-7. فرقۀ مشبهه. 16
1-1-8. فرقۀ جبریه. 17
1-1-9. فرقۀ تناسخیه. 18
1-1-10. فرقۀ حشویه. 18
1-1-11. فرقۀ خوارج. 18
1-1-12. فرقۀ زیدیه. 19
۱-1-13. اصحاب المعارف.. 19
1-1-14.مهمترین تفاسیر کلامی .............................................................20
فصل دوم: طبرسی و تفسیر. 21
مقدمه. 22
2-1. انواع روش های تفسیری.. 22
2-1-1. تفسیر مأثور23
2-1-2. تفسیر عقلی ـ اجتهادی.. 25
2-2. معرفی طبرسی.. 27
2-2-1. زندگینامه طبرسی.. 27
2-2-2. معرفی تفسیر مجمع البیان.. 30
2-2-2-1. بررسی مقدمه تفسیر. 31
2-2-2-1-1. تعداد آیات قرآن و فایده دانستن آن ها31
2-2-2-1-2. ذکر اسامی قاریان مشهور شهرها و راویان آن ها31
2-2-2-1-3. تفسیر و تأویل و معنی آیات قرآن.. 31
2-2-2-1-4. نام های قرآن و معانی آن ها32
2-2-2-1-5. علوم قرآن.. 32
2-2-2-1-6. ذکر برخی از احادیث مشهور در فضیلت قرآن و اهل آن 32
2-2-2-1-7. ذکر آنچه برای قاری قرآن مستحب است از نیکو خواندن لفظ و تزیین صوت هنگام قرائت قرآن 32
2-2-2-2. مبانی تفسیری طبرسی در مجمع البیان.. 32
2-2-2-2-1. قابل فهم بودن قرآن.. 32
2-2-2-2-2. معیارهای فهم قرآن.. 33
2-2-2-2-3. علوم مورد نیاز مفسر. 33
2-2-2-2-4. مصونیت قرآن از تحریف... 33
2-2-2-2-5. قرآن، معجزۀ جاودانه پیامبر(ص)33
2-2-2-2-6. روش تنظیم مطالب مجمع البیان.. 34
2-2-2-2-7. منابع مورد استناد در مجمع البیان.. 35
2-2-2-2-۸. مجمع البیان در گفتار عالمان.. 36
فصل سوم: جایگاه کلام شیعهدر تفسیر مجمع البیان.. 38
مقدمه. 39
3-1. بخش اول: جایگاه توحید در مجمع البیان.. 41
مقدمه. 41
3-1-1. بایستگی شناخت و معرفت خدا41
3-1-2. اثبات صانع. 41
3-1-2-1. حرکت و سکون موجودات علامت نیاز به خالق.. 42
3-1-2-2. حدوث اجسام. 42
3-1-2-3. بی شریک بودن خدا42
3-1-2-4. برهان تمانع. 42
3-1-3. صفات ثبوتیه. 43
3-1-3-1. اسماء و صفات.. 43
3-1-3-2. قدرت خدا44
3-1-3-2-۱. اشتمال قدرت الهی بر هر چیز. 44
3-1-3-3. علم الهی.. 45
3-1-3-3-1. آگاهی از سرّ آسمان ها و زمین.. 45
3-1-3-3-2. علم به همۀ معلومات.. 45
3-1-3-3-3. عالم به نهان و آشکار45
3-1-3-3-4. سمیع بودن خداوند. 46
3-1-3-4. اراده خداوند. 46
3-1-3-4-1. ارادۀ تام خداوند بر هستی.. 46
3-1-3-5. متکلم بودن خداوند. 47
3-1-3-6. خدای واحد. 47
3-1-4. صفات فعل.. 47
3-1-4-1. حکیم بودن.. 48
3-1-4-2. حی بودن.. 48
3-1-4-3. خالق بودن.. 48
3-1-4-3-1. خلقت آسمان ها و زمین نشانی برای خردمندان.. 48
3-1-4-3-2. خلقت جهان، دلیلی بر وجود خدا49
3-1-5. صفات سلبیه. 49
3-1-5-1. تنزیه و تسبیح خدا49
3-1-5-2. علوّ خداوند. 50
3-1-5-3. قدّوس بودن.. 50
3-1-5-4. نفی رؤیت و جسمانیت برای خدا50
3-1-5-5. بی مکان بودن خداوند. 51
3-2. بخش دوم: جایگاه معاد در مجمع البیان.. 53
مقدمه. 53
3-2-1. تعبیرات کلی قرآن دربارۀ رستاخیز. 53
3-2-1-1. قیامت... 53
3-2-1-2. نشر. 53
3-2-1-3. معاد. 54
3-2-2. نام های قیامت... 54
3-2-2-1. یَومُ الخُلود. 54
3-2-2-2. یومٌ ثَقیل.. 54
3-2-2-3. یَومُ مَشهود. 54
3-2-2-4. یَومُ الوَعید. 55
3-2-2-5. یَومُ الحَسرَة55
3-2-2-۶. یَومَ تُبلی السَّرائِر. 55
3-2-3. امکان معاد و منطق مخالفان.. 55
3-2-۴. دلائل امکان معاد. 57
3-2-5. معاد جسمانی.. 58
3-2-6. دروازۀ عالم بقا60
3-2-6-1. مرگ... 60
3-2-6-2. برزخ. 61
3-2-7. محکمۀ عدل الهی.. 61
3-2-8. فرجام معاد. 62
3-2-8-1. بهشت و بهشتیان.. 63
3-2-8-1-1. ایمان و عمل صالح.. 63
3-2-8-1-2. تقوا63
3-2-8-1-3. صبر در برابر سختی ها63
3-2-8-1-4. اهتمام به نماز64
3-2-8-2. نعمت های بهشت... 64
3-2-8-2-1. سایه های لذت بخش.... 64
3-2-8-2-2. غذاهای بهشتی.. 65
3-2-8-2-3. لباس های بهشتی.. 65
3-2-8-2-4. همسران بهشتی.. 65
3-2-8-2-5. امنیت و زوال خوف.. 66
3-2-8-2-6. برخورد محبت آمیز. 66
3-2-8-2-7. احساس خشنودی خدا66
3-2-8-3. دوزخ و دوزخیان.. 67
3-2-8-3-1. کافران و منافقان.. 67
3-2-8-3-2. ممانعت مردم از راه یافتن به حق.. 67
3-2-8-3-3. استهزاء آیات الهی.. 67
3-2-8-3-4. ظلم و بیدادگری.. 68
3-2-8-4. عذاب های جسمانی و روحانی دوزخیان.. 68
3-2-8-5. جاودانگی کیفر. 69
3-2-8-6. شفاعت... 70
3-2-8-6-1. نفی شفاعت... 70
3-2-8-6-2. اذن شفاعت منوط به اذن خدا70
3-2-8-6-3. شرایط شفاعت کننده و شفاعت شونده71
3-3. بخش سوم: جایگاه نبوّت در مجمع البیان.. 72
3-3-1. فلسفه بعثت پیامبران.. 72
3-3-1-1. رهایی از ظلمت... 72
3-3-1-2. بشارت و انذار72
3-3-1-3. تعلیم و تربیت... 73
3-3-2. ویژگی های عمومی پیامبران.. 73
3-3-2-1. صدق گفتار73
3-3-2-2. امانت... 73
3-3-2-3. نیکوکاری و احسان.. 74
3-3-2-4. توکل مطلق بر خداوند. 74
3-3-2-5. علاقه و دلسوزی فوق العاده74
3-3-3. عصمت مهم ترین شرط رسالت... 75
3-3-3. تنزیه انبیا76
3-3-3-1. آدم. 76
3-3-3-2. ابراهیم. 77
3-3-3-3. موسی.. 77
3-3-4. طرق شناخت پیامبران.. 78
3-3-4-1. رابطۀ اعجاز و نبوّت.. 78
3-3-4-2. تفاوت سحر با معجزه79
3-3-4-3. وحی (چگونگی ارتباط با عالم غیب)80
3-3-5. دلایل صدق ادعای پیامبر اسلام. 81
3-3-5-1. قرآن، معجزه پایدار پیامبر. 81
3-3-5-2. شاخه های اعجاز قرآن.. 82
3-3-5-2-1. فصاحت و بلاغت... 82
3-3-5-2-2. اعجاز قرآن از نظر علوم روز82
3-3-5-2-3. اعجاز قرآن از نظر اخبار غیبی.. 83
3-3-5-2-4. اعجاز قرآن از نظر عدم تضاد و اختلاف.. 84
3-3-5-۳. گردآوری قراین یک راه مطمئن دیگر. 84
3-3-6. خاتمیت در قرآن.. 85
3-4. بخش چهارم: جایگاه عدل در مجمع البیان.. 85
3-4-1. برسی واژه های ظلم، عدل و قسط.. 86
3-4-2. خداوند به هیچ کس ستم نمی کند. 86
3-4-3. یکسان نبودن خوب و بد. 88
3-4-4. مشکل حوادث دردناک زندگی بشر. 88
3-4-5. پاسخ تفصیلی به پدیده های ناگوار88
3-4-5-1. فلسفه تفاوت ها88
3-4-5-2. مشکلات خودساخته. 89
3-4-5-3. مصائبی که مجازات الهی است... 90
3-4-5-4. مصیبت بیدادگر. 90
3-4-5-5. آزمون الهی به وسیلۀ مشکلات.. 91
3-4-5-6. شناخت نعمت ها در کنار مصائب... 92
3-5. بخش پنجم: جایگاه امامت در مجمع البیان.. 93
3-5-1. امامت در قرآن.. 93
3-5-2. ولایت و امامت عامه در قرآن.. 94
3-5-2-1. آیۀ انذار و هدایت... 94
3-5-2-2. آیۀ صادقین.. 94
3-5-2-3. آیۀ اولی الأمر. 95
3-5-3. شروط و صفات ویژۀ امام. 95
3-5-3-1. علم امام. 96
3-5-3-2. معصوم بودن امام. 96
3-5-3-3. ولایت تکوینی پیامبران و امامان.. 97
3-5-4. ولایت و امامت خاصه. 98
3-5-4-1. آیۀ تبلیغ. 98
3-5-4-2. آیۀ ولایت... 98
3-5-4-3. آیۀ لیلة المبیت... 99
3-5-4-4. آیۀ نیکوترین مؤمنان.. 99
3-5-4-5. آیۀ بینه و شاهد. 99
3-5-4-6. آیۀ انذار100
3-5-4-7. آیۀ گوش های شنوا100
3-5-4-8. آیۀ محبت... 101
3-5-5. امام مهدی علیه السلام. 101
نتیجه گیری.. 103
فصل چهارم: گونه های مواجهۀ کلامی طبرسی در مجمع البیانبا برخی آراء کلامی.. 104
مقدمه. 105
4-1. بخش اول: رویکردهای طبرسی به معتزله. 105
4-1-1. رویکرد توضیحی.. 105
4-1-1-1. سکونت و خروج آدم و حوا از بهشت... 105
4-1-1-2. شفاعت قابل قبول.. 106
4-1-1-3. اسلام و ایمان.. 106
4-1-1-4. خارق عادت از غیر از نبی.. 106
4-1-1-5. مصیبت و گناه106
4-1-1-6. معنای ظلم. 107
4-1-1-7. خلق مخلوقات، باواسطه یا بی واسطه. 107
4-1-1-8. تعبیر خواب.. 107
4-1-1-9. حاضر شدن اعمال در قیامت... 108
4-1-1-10. سخن عیسی در گهواره108
4-1-1-11. حقیقتِ روح. 108
4-1-1-12. غیر قابل رؤیت بودن شیطان.. 108
4-1-1-13. ترک اولی یا گناه کردن آدم. 108
4-1-1-14. زندگی ابدی.. 109
4-1-1-15. نادیدنی بودن خدا109
4-1-1-16. عدم سختگیری خداوند بر بندگان.. 109
4-1-1-17. تأخیر عذاب تا وقت معیّن.. 109
4-1-1-18. نبوت عیسی.. 109
4-1-1-19. اجر دنیوی.. 109
4-1-1-20. چهره های متنعّم در قیامت... 110
4-1-1-21. صفات مخصوص خدا110
4-1-1- 22. روی گردانی از آیین ابراهیم. 110
4-1-1-23. دروغ گفتن در آخرت.. 110
4-1-2. رویکرد تقریب گرایانه. 110
4-1-2-1. معنای اسلام. 111
4-1-2-2. بهشتی به پهنای آسمان و زمین.. 111
4-1-2-3. زنگار قلب... 111
4-1-2-4. پیروی از دین خدا111
4-1-2-5. فرشته یا جن بودن ابلیس.... 111
4-1-2-6. انتظار کرامت الهی.. 112
4-1-3. رویکرد نقادانه. 112
4-1-3-1. رجعت... 112
4-1-3-2. ایمان، معرفت خدا112
4-1-3-3. پذیرشتوبه. 113
4-1-3-4. آمرزش همۀ گناهان.. 113
4-1-3-5. افضل نبودن فرشته بر نبی.. 113
4-1-3-6. عذابفاسق.. 114
4-1-3-7. مؤمنانواقعی.. 115
4-1-3-8. عدم زیادت علم خدا بر ذاتش.... 115
4-1-3-9. جواز بخشش همۀ معاصی.. 115
4-1-3-10. تجاوز از حدود الهی، خلود در آتش.... 115
4-1-3-11. آگاهی از غیب... 116
4-1-3-12. طاعتفاسق.. 116
4-1-3-13. خبر دادن خداوند در خلقت موجودات.. 116
4-1-3-14. جوازتقیهبرامام. 117
4-1-3-15. مکلّف بودن آدم و حوا117
4-1-3-16. سجده ملائکه به آدم. 117
4-1-3-17. حکمسلیمان.. 117
4-1-3-18. زمان مرگ انسان ها118
4-1-4. رویکرد طبرسی به سران معتزله. 118
۴-۲. بخش دوم: انتقاد طبرسی بر جبرگرایان.. 118
4-2-1. نسبت گمراهی به خدا119
4-2-2. سجده به آدم. 119
4-2-3. تأثیر اختیار در افعال و اقوال.. 119
4-2-4. عدم مسئولیت در قبال کار دیگران.. 119
4-2-5. پشیمانی از کردار و اعمال.. 120
4-2-6. عدم انتساب زشتی ها به خداوند. 120
4-2-7. تبدیل نعمت به کفر. 120
4-2-8. تکلیف در حد توانایی.. 120
4-2-9. نیل نفس انسان به پاداش عملکرد خویش.... 120
4-2-10. شتاب کنندگان در کفر. 121
4-2-11. عدم ظلم خدا به بندگان.. 121
4-2-12. شیطان، عامل گمراهی.. 121
4-2-13. ایمان برای همه. 121
4-2-14. جعل احکام از طرف کفار121
4-2-15. عدم دشنام به بتها122
4-2-16. عدم مجازات کسی به جای دیگری.. 122
4-2-17. کیفر رفتار فرعونیان به قحطی.. 122
4-2-18. خواست خدا بر ایمان اجباری همه مردم. 122
4-2-19. خداوند، خالق کل هستی.. 123
4-2-20. فرستادن پیامبر، مایۀ رحمت خلق جهان.. 123
4-2-21. کفران نعمت... 123
4-2-22. روشن ترین دلیل بر فساد قول مجبره123
4-2-23. مؤمنان برگزیده124
4-2-24. ایمان فعل خداست یا بنده؟. 124
4-3. بخش سوم: انتقاد طبرسی به اصحاب الرّموز125
4-4. بخش چهارم: انتقاد طبرسی به اصحاب المعارف.. 125
4-4-1. گمراهی برخی انسان ها125
4-4-2. نفی علم از برخی انسان ها125
4-5. بخش پنجم: انتقاد طبرسی به تناسخیه. 126
4-5-1. پیمان خداوند از بنی آدم. 126
4-5-2. مکلف بودن حیوانات.. 126
4-6. بخش ششم: انتقاد طبرسی به حشویه. 126
4-7. بخش هفتم: برسی نظرات طبرسی در مورد خوارج. 127
4-7-1. پیروان متشابهات قرآن.. 127
4-7-2. روسیاهان در قیامت... 127
4-7-3. نقد رأی خوارج دربارۀ حکم رجم. 127
۴-7-4. جزایسارق.. 127
4-7-5. تعذیب اطفال مشرکین.. 128
4-7-6. زیان کارترین مردم. 128
4-7-۷. مرتکب کبیره128
4-7-۸. ضرورت کافر بودن غیر مؤمن.. 128
4-7-۹. دخول آتش فقط برای کافران.. 129
4-8. بخش هشتم: مواجهه طبرسی با برخی آراء زیدیه. 129
4-8-1. آرای فقهی زیدیه. 129
4-8-2. تأویلی نیکو از زیدیه. 129
4-9. بخش نهم: انتقاد طبرسی به مرجئه. 130
4-9-1. ایمان و عمل قبل از توبه. 130
نتیجه گیری.. 131
بررسی فرضیات پایان نامه. 132
نتیجه پایانی................................................133
فهرست منابع. 134


دریافت فایل
جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید




چگونگی طرح موضوعات کلامی


طرح موضوعات کلامی


مجمع البیان


مقاله


پاورپوینت


فایل فلش


کارآموزی


گزارش تخصصی


اقدام پژوهی


درس پژوهی


جزوه


خلاصه