دانلود رایگان


بررسی و تبيين تطبيقی عليّت از ديدگاه ابن‌رشد و - دانلود رایگان


دانلود رایگان پایان نامه بررسی و تبيين تطبيقی عليّت از ديدگاه ابن‌رشد و غزالی با تأکيد بر نقدهای غزالی بر ابن‌سينا

دانلود رایگان
بررسی و تبيين تطبيقی عليّت از ديدگاه ابن‌رشد و غزالی با تأکيد بر نقدهای غزالی بر ابن‌سينابررسی و تبيين تطبيقی عليّت از ديدگاه ابن رشد و غزالی با تأکيد بر نقدهای غزالی بر ابن سينا
مقدمه 1. بيان مسأله از مشتركات هر نظام فلسفي بحث از علّت و معلول است، كه هر فيلسوفي بسته به مباني خود به بحث و بررسي در اين موضوع مي پردازد. اين قاعده و لوازم آن در طول تاريخ از سوي فلاسفه و متفكرين گوناگون مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. نقش بحث علیّت در علوم مختلف و فلسفه به حدي است كه مي توان گفت مبناي تمام علوم طبيعي و حتي ديني در اين اصل باشد. اهميت بحث عليّت تا جايي است كه ارسطو، فلسفه را به علم العلل تعريف كرده است. اولين منكران عليّت را هم مي توان سوفسطاييان دانست. هيوم هم در عالم فلسفه ي غرب منكر اين اصل شده است. در عالم اسلام نيز رويكردهاي متفاوتي در قبال اين اصل اتخاذ شده است؛ از يک سو فلاسفه ي مسلمان با اثبات و قبول اصل عليّت و ضرورت علّي و معلولي، كه مفاد اصلي اين قاعده تلازم ضروري ميان علّت و معلول است، نظام فلسفي خود را تبيين كرده اند، و از سوي ديگر چهره هاي شاخصي همچون بزرگان اشاعره مانند ابوحامد محمد غزالي و فخررازي، به مخالفت با اين اصل پرداخته اند.
محور اصلي اين پژوهش نقد، بررسي و تبيين مقايسه ای نظريات محمد بن احمد بن رشد اندلسي معروف به ابن رشد، از فلاسفه ي مسلمان قرن ششم هجري، به عنوان چهره اي كه رويكردي مشائي دارد و يكي از بزرگان اشاعره يعني ابوحامد محمد غزالي معروف به امام محمد غزالي با تأکيد بر نقدهاي غزالي بر ابن سينا در بحث عليّت و لوازم آن است، که در راستاي نيل به اين هدف ابتدا به ذکر کلياتي از مفهوم علّت و معلول پرداخته و سپس به تببين جنبه هاي مخالفت غزالي با عليّت و نظرات وي در اين باب پرداخته ايم. برای درک بهتر نظرات غزالی بررسي نظرات ابن سينا نيز ضروري مي نمود که برای دریافت نظرات ابن سینا سعی شده است که فصل اول این پژوهش یعنی کليات بر اساس نظرات ابن سینا باشد. در آخر نیز نظرات و دفاعيات ابن رشد را در بحث عليّت مطرح کرده و در پايان نتيجه گيري از اين جدال ارائه کرده ايم. اما چرا غزالی و ابن رشد؟
غزالی یکی از بزرگ ترین متکلمان اشعری است که هم در تبیین و تفسیر نظریه ی عادت الله اشاعره بیش ترین نقش را داشته و هم در نقد آرای فلاسفه درباره ی عليّت، بالاخص عنصر ضرورت علّی بیش ترین تلاش را کرده است. در تبیین نظریه ی اشاعره درباره ی عليّت، همه ی متکلمان اشعری بعد از غزالی، بدون شک وام دار او هستند. اگر نگوییم مهم ترین نقدها را به علیّت در طول تاریخ غزالی انجام داده است، بی تردید یکی از مهم ترین متفکرینی است که به این موضوع وارد شده و با نقدهای خود سعی در فرو ریختن بنیان فلسفه ی مشاء داشته است. ابن رشد نیز در مقام فیلسوفی ارسطویی و مسلمان در تهافت التهافت با چالش های غزالی روبرو می شود و به جهت دفاع از آرای فلاسفه تبیین خود را از عليّت فلسفی ارائه داده است. به نظر می رسد بررسی نظرات این دو متفکر پیرامون مسأله ی عليّت و فروع آن، گامی مهم در تبیین این مسأله باشد. امید است که بتوانیم در این پژوهش، گامی هر چند کوچک در راستای این هدف برداریم.
2. اهميت موضوع اصل عليّت به عنوان یک اصل کلّی و عام، مورد استناد همه ی علومی است که درباره ی موضوعات حقیقی بحث می کند. از سوی دیگر کلّیت و قطعيّت هر قانون علمی، مرهون قوانین عقلی و فلسفی عليّت است و بدون آنها نمی توان هیچ قانون کلّی و قطعی در هیچ علمی به اثبات رسانید.[1]
برای درک بهتر اهمیت مبحث علیّت به موارد ذیل می توان اشاره کرد:
الف) عليّت و اثبات حقايق عينی اثبات وجود حقیقی اشیاء عینی و خارج از نفس، مرهون اصل علیّت است و بدون آن راهی برای اثبات حقایق عینی باقی نمی ماند. همچنین اثبات مطابقت ادراکات با اشیاء خارجی نیازمند به قوانین فرعی علیّت است.
توضیح اینکه تصدیق واقع عینی جهان هستی، اگر چه امری قطعی و ضروری است و نیازمند به دلیل نیست، اما این تصدیق ضروری فقط به وجود اجمالی جهان هستی نظر دارد. اینکه هر احساسی، واقعیت عینی دارد، از راه ضرورت حاصل نمی شود، لذا باید آن را اثبات نمود. اگر علیّت و نظام علّی و معلولی را نپذیریم اثبات چنین امری ممکن نیست؛ زیرا صورت هایی که در ذهن تحت شرایط خاصی پدید می آیند، ثابت می کنند که علّتی از خارج سبب پیدایش آنها شده است. اگر مبداء علیّت نباشد احساس و یا وجود شیء در حس نمی تواند وجود واقع عینی را که در قلمرو دیگری موجود است، کشف نماید.[2]
ب) عليّت و استدلال مبداء علیّت تنها مبدئی است که کلیه ی کوشش ها در راه استدلال، در کلیه ی قلمروهای فکری انسان بکار برده می شود، بر آن متوقف است. زیرا غرض از استدلال اثبات امری است که ثابت نشده است. بنابراین دلیل، علّت و واسطه در اثبات است و چیزی را که مجهول است، معلوم می گرداند. اگر رابطه ی علیّت و معلولیت را درک نکنیم از هیچ استدلالی نمی توانیم نتیجه بگیریم. زیرا نتیجه، معلول مقدمه ها است و هنگامیکه قانون علیّت از حساب ساقط گردد و هیچگونه ضرورتی بین علّت و معلول وجود نداشته باشد، ارتباطی نیز بین دلیل و آن حقیقت که مورد استدلال قرار گرفته است، نیز باقی نمی ماند.[3]
ج) عليّت و اثبات خداوند قانون علیّت، از با ارزش ترین قوانین مورد استفاده در فلسفه ی الهی است. همین قانون با سایر قوانین منشعب از آن است که ما را ملزم می کند که تمام رشته های علّی و معلولی را منتهی به یک ذات کامل و غیر معلول بدانیم و همه ی نظامات را تحت نظام واحد و قائم به ذات واحد بشناسیم. به همین دلیل است که مرحوم صدرالمتألهین در جلد دوم اسفار می نویسد:
أن الطريق إلى إثبات الصانع ينسد بسببه فإن الطريق إليه هو أن الجائز لا يستغني عن المؤثر فلو أبطلنا هذه القاعدة لم يمكننا إثبات واجب الوجود.[4]
اگر علیّت نفی گردد، راه اثبات صانع نیز مسدود می شود. زیرا طریقه ی اثبات صانع این است که هر امر ممکنی محتاج به مؤثر است و چنانچه این طریق باطل شود، امکان اثبات واجب الوجود نخواهد بود.
لازمه ی انکار علیّت در میان موجودات، این است که نتوانیم این رابطه را بین خداوند و موجودات نیز اثبات نماییم؛ زیرا اگر در میان موجودات چنین رابطه ای وجود نداشته باشد، نسبت هر موجودی به موجود دیگر یکسان و نسبت واحدی خواهد بود که هیچ اختلافی از نظر تأثیر و تأثر در میان این نسبت ها نخواهد بود. در این صورت انسان از کجا به لغت و معنای کلمه ی سبب و علّت آشنا شده و از چه راهی می تواند سببیّت خدای تعالی را برای همه ی موجودات اثبات نماید.[5]
د) عليّت و علم همه ی نظریات علمی در قلمرو مختلف تجربه و مشاهده، بستگی کامل و اساسی به مبداء علیّت و قوانین آن دارد. اگر بین اشیاء رابطه ی علّی و معلولی نباشد، در این صورت هیچ قانون و ناموسی هم وجود خارجی نخواهد داشت. زیرا همه ی قوانین و نوامیس حاکم بر طبیعت، کیفیت های خاص علّی و معلولی اشیاء است. و در این فرض علم نیز معنا ندارد، زیرا علم عبارت است از بیان قوانین و نوامیس و روابط واقعی بین اشیاء است و اگر بین هیچ چیز با چیز دیگر رابطه ای وجود نداشته باشد، علمی هم وجود نخواهد داشت. پس قانون علیّت و معلولیت پایه و اساس علم است.[6]
هر چند ممکن است به نظر رسد که اصل عليّت، اصلي بديهي و اينکه هر پديده اي علّتي دارد روشن است، اما مسأله اين چنين واضح و بديهي نيست و حداقل بداهت آن نيازمند تبيين است، به ويژه اگر به اين نکته توجه کنيم که اصل عليّت از جانب فيلسوفان و متفکران بزرگي چون غزالي در عالم اسلام و هيوم در جهان غرب مورد ترديد قرار گرفته است.
از مطالب گذشته روشن مي شود که اصل عليّت، اصلي است که از اهميت شاياني برخوردار است، لذا در اين پژوهش با بررسي نظرات دو متفکر بزرگ جهان اسلام يعني غزالي و ابن رشد با تکيه بر نقدهاي غزالي به ابن سينا در بحث عليّت و پاسخ هاي ابن رشد سعي شده تا گامي هر چند کوچک در عرصه ي تفکر فلسفي و حقيقت جويي برداشته و روشن شود کدام يک از اين بزرگان در داوري هاي خود به حقيقت نزديک تر بوده اند.

[1] محمدتقي مصباح يزدي، آموزش فلسفه، چاپ هفتم، (تهران: شرکت چاپ و نشر بين الملل، 1386)، ج2، ص26
[2] محمدباقر صدر، فلسفه ما، (مترجم سید محمد حسن مرعشی شوشتری)، چاپ اول، (تهران: انتشارات خرسندی)، ص488
[3] مهدی حائری یزدی، هرم هستی، چاپ سوم، (تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ، ۱۳۸۴) ص108
[4] ملاصدرا، الحکمة المتعالية فی الأسفار العقلية الأربعة، (بيروت: دار احياء التراث العربي، 1990م) ج2، ص134
[5] محمدحسین طباطبایی، تفسير الميزان، (مترجم محمدباقر موسوی همدانی)، (قم: دفتر انتشارات اسلامی،1374)، ج9، ص259
[6] محمدحسین طباطبایی، اصول فلسفه و روش رئاليسم، (حاشيه نویسی مرتضی مطهری)، (تهران: صدرا ،1364)، ج3، ص117
صفحه
مقدمه........................................... 1
1. بيان مسأله................................... 1
2. اهميت موضوع.................................. 2
الف) عليّت و اثبات حقايق عينی2
ب) عليّت و استدلال3
ج) عليّت و اثبات خداوند3
د) عليّت و علم4
3. اهداف پژوهش.................................. 5
الف) منظور از تطبيق در اين پژوهش5
ب) عليّت6
4. سؤالات پژوهش.................................. 6
الف) سوالات اصلي6
ب) سؤالات فرعی7
5. فرضيه های پژوهش............................... 7
الف) فرضيه های اصلی7
ب) فرضيه های فرعی8
6. روش پژوهش.................................... 8
7. تاريخچه و سابقه ی پژوهش....................... 8
فصل اول:کليات11
1-1. واژه شناسی.................................. 12
1-1-1. مفهوم لغوی علّت12
1-1-2. معانی اصطلاحی علّت در فلسفه12
1-2. اقسام علل.................................. 15
1-2-1. علل چهارگانه15
1-2-1-1. علل ماهيت.......................... 16
1-2-1-2. علل وجود............................ 16
1-2-2. علّت تامّه و علّت ناقصه18
1-2-3. علّت بسيط و مركب18
1-2-4. علّت بي واسطه و باواسطه18
1-2-5. علّت انحصاري و جانشين پذير18
1-2-6. علّت داخلي و خارجي19
1-2-7. علّت حقيقي و اعدادي19
1-2-8. علّت مقتضي و شرط19
1-3. منشاء تصور عليّت............................ 20
1-3-1. نظريه ي عقل گرايان20
1-3-2. نظريه ي حس گرايان21
1-4. اصل عليّت................................... 24
1-4-1. بديهی بودن اصل عليّت24
1-5. فروع اصل عليّت.............................. 25
1-5-1. تلازم علّت و معلول يا اصل ضرورت علّی...... 25
1-5-1-1. اثبات اگر علّت تامه موجود باشد، معلول حتماً موجود است. ............................................. 26
1-5-1-2. اثبات هرگاه معلول موجود باشد، وجود علّت آن واجب و ضروری است. ........................................ 27
1-5-2. تقارن يا تقدّم علّت بر معلول28
1-5-3. اصل سنخيّت علّت و معلول31
1-5-4. از علّت واحد جز معلول واحد صادر نمی شود33
1-5-4-1. مراد از واحد اول در اين قاعده....... 34
1-5-4-2. مجرای قاعده ی الواحد................. 36
1-5-4-3. آيا واحد از طرف علّت با واحد از طرف معلول يکی است؟ 37
1-5-4-4. مراد از صدور در قاعده ی الواحد....... 38
1-5-4-5. ارتباط قاعده ی الواحد با اصل سنخيت بين علّت و معلول 39
1-5-5. ملاک نيازمندی معلول به علّت39
1-5-6. بقاء معلول هم نيازمند به علّت است42
1-5-7. بطلان دور43
1-5-8. بطلان تسلسل44
1-5-8-1. برهانی بر محال بودن تسلسل در ناحيه ی علّت ها 46
1-5-9. بطلان اتفاق47
1-5-10. در عدم، عليّت نيست50
فصل دوم:ديدگاه غزالی درباره ی عليّت............... 51
2-1. معرفی اجمالی غزالی52
2-1-1. زندگی نامه52
2-1-2. مراحل فکری غزالی54
2-1-3. مهم ترين آثار غزالی55
2-2. مکتب اشعری، خاستگاه فکری غزالی57
2-3. عليّت در مکتب اشاعره58
2-3-1. نظريه ی ابوالحسن اشعری (324 ه‍..ق)58
2-3-2. نظريه ی تفتازانی (م793 ه‍..ق)58
2-3-3. نظريه ی قاضی عضدالدين ايجی (م756 ه‍..ق)59
2-3-4. ديدگاه اشاعره درباره ی قاعده ی ضرورت علّی 59
2-3-5. انگيزه‏های اشاعره از بيان نظريه ی عادت60
2-3-6. اشاعره و سنخيت62
2-3-7. اشاعره و عليّت63
2-4. تحليل عليّت در ارتباط با ضرورت و سنخيت64
2-5. ديدگاه غزالی درباره ی عليّت66
2-5-1. غزالی و اصل عليّت عامه67
2-5-1-1. انواع روابط ميان اشياء از نظر غزالی67
2-5-1-1-1.عدم ارتباط ميان دو شی ء67
2-5-1-1-2. ارتباط ميان دو شی ء68
الف- رابطه ی تکافؤ و تضايف68
ب- رابطه ی شرط با مشروط68
ج- رابطه ی اقترانی69
2-5-1-2. اقسام سه گانه ی سبب از نظر غزالی71
2-5-1-2-1. اسباب قطعی71
2-5-1-2-2. اسباب ظنی72
2-5-1-2-3. اسباب وهمی73
2-5-1-3. اقسام سه گانه ی ديگر سبب از نظر غزالی74
2-5-1-3-1. سبب [علّت] حسی74
2-5-1-3-2. سبب فقهی74
2-5-1-3-3. سبب عقلی75
2-5-1-4. شواهدی ديگر از معنای عليّت در آثار غزالی76
2-5-2. تحليل عليّت فلسفی بوسيله ی غزالی77
2-5-3. تحليل ضرورت از نظر غزالی78
2-5-4. غزالی و نفی ضرورت علّی79
2-5-4-1. اقسام محال حقيقی [ذاتی] از نظر غزالی79
2-5-4-1-1. نفی بديهيات عقلی80
2-5-4-1-2. نفی هر چيزی كه متضمن مفهوم شی است80
2-5-4-1-3. قلب اجناس بدون وجود ماده مشترك80
2-5-5. تعريف و جايگاه نظريه ی عادت در تفکر غزالی84
2-5-5-1. عادت توجيهی برای نظم موجود در طبيعت85
2-5-5-3. ارتباط تجربه و عادت از ديدگاه غزالی87
2-5-5. نظر غزالی درباره ی سنخيت88
2-5-6. دلايل غزالی در نفی ضرورت علّی89
2-5-6-1. وقوع و امکان معجزه89
2-5-6-2. قدرت مطلق الهی91
2-5-6-3. اثبات معاد جسمانی92
2-5-6-4. اثبات اختيار الهی92
2-5-6-5. اثبات صانع بودن خداوند نسبت به جهان93
2-5-7. بررسی تحليل فلاسفه از حيث فاعل نزد غزالی94
2-5-8. اشکالات غزالی به ابن سينا در بحث عليّت95
2-5-8-1. ملاک نياز به علّت حدوث است، نه امکان97
2-5-8-2. نفی عليّت در طبايع و اجسام97
2-5-8-3. نظام عليّت ناسازگار با توحيد افعالی.. 97
2-5-8-4. نفی سنخيّت در عليّت................... 98
2-5-8-5. نفی ضرورت عليّت...................... 98
2-5-8-6. بطلان قِدَم عالم ..................... 99
2-5-8-7. انتقاد غزالی به ابن سينا در بحث معاد جسمانی 100
2-5-8-8. تناقض اصل عليّت با صانع و فاعل بودن خداوند 100
2-5-8-9. قاعده ی الواحد مسأله ی ديگر مورد اختلاف غزالی و ابن سينا101
2-5-9. انسجام يا عدم انسجام آرای غزالی درباره ی عليّت101
2-5-9-1. ديدگاه اول؛ ديدگاه جانبدارانه....... 102
2-5-9-2. ديدگاه دوم؛ پذيرش عدم انسجام آرای غزالی درباره ی عليّت104
2-5-9-3. داوری درباره ی دو نظريه ی فوق......... 104
2-5-9-3-1. تقرير نظام فيض توسط غزالی......... 106
فصل سوم:ديدگاه ابن رشد درباره ی عليّت111
3-1. معرفی اجمالی ابن رشد........................ 112
3-1-1. زندگی نامه112
3-1-2. آثار و آرا114
3-1-3. فلسفه ی ابن رشد، تحت تأثير ارسطو115
3-2. رويارويی ابن رشد و غزالی.................... 117
3-2-1. ويران سازی غزالی و کتاب وی117
3-2-2. تکفير فلاسفه توسط غزالی و جواب ابن رشد118
3-3. عليّت از نظر ابن رشد......................... 119
3-3-1. مروری اجمالی بر مسأله ی هفدهم تهافت التهافت120
3-3-2. ابن رشد و رابطه ی ضروری بين علّت و معلول122
3-3-3. نقدهای ابن رشد به غزالی124
3-3-3-1. عليّت و اثبات خداوند................. 124
3-3-3-2. عليّت و سنت الهي در جهان............. 125
3-3-3-3. عليّت و حكمت الهی.................... 126
3-3-3-4. عليّت و شناخت خدا.................... 128
3-3-3-5. عليّت و عقل.......................... 129
3-3-3-6. عليّت و علم حقيقی (حد و برهان)....... 130
3-3-3-7. نفی قول به عادت..................... 132
3-3-3-8. عليّت و تمايز اشياء از يكديگر........ 135
3-3-3-9. مجهول بالطبع ماندن اشياء............ 135
3-3-3-10. عليّت و نفی اتفاق................... 136
3-3-3-11. نفی عليّت، ايجاد شكّاكيت............. 138
3-3-3-12. انتقاد ابن رشد نسبت به پاسخ غزالی... 140
3-3-4. معجزه از نظر ابن رشد141
3-3-5. انتقادهای ابن رشد از ابن سينا و بازگشت او به فلسفه ی ارسطو143
3-3-5-1. نفی قاعده ی الواحد و صدور عقل ها توسط ابن رشد 146
3-3-5-2. انتقاد ابن رشد از نظريه ی فيض يا صدور 151
3-3-5-2-1. نظر ابن رشد درباره ی علّت کثرت در جهان هستی 155
3-3-5-3. منشاء پيدايش جهان................... 156
3-3-5-4. جماد را نيز می توان فاعل ناميد....... 158
3-3-5-5. تقسيم علّت فاعلی..................... 158
3-3-5-6. تعريف فاعل [علت فاعلی].............. 158
3-3-5-7. معلول در چه چيزی به علّت نيازمند است؟159
3-3-5-8. تأخر معلول از علّت................... 162
3-3-5-9. نياز هر متحرکی به محرک، يک اصل يقينی و عام نيست162
3-3-5-10. تأثير حقيقي علل و عوامل مادی....... 163
3-3-5-11. نقش علل فاعل الاهی.................. 164
3-3-5-12. امکان که زمينه ساز ايجاد است يک حقيقت عيني است164
فصل چهارم:تحليل نظرات غزالی و ابن رشدو نتيجه گيری166
4-1. تحليل نظرات غزالی و ابن رشد................. 167
4-1-1. اصل عليّت عامه............................ 167
4-1-1-1. تحليل نظرات غزالی167
4-1-1-2. تحليل نظرات ابن رشد168
4-1-2. اصل ضرورت علّی و معلولی................... 169
4-1-2-1. تحليل نظرات غزالی169
4-1-2-1-1. نقد نظريه ی عادت غزالی............. 172
4-1-2-2. تحليل نظرات ابن رشد174
4-1-3. اصل سنخيّت ميان علّت و معلول............... 174
4-1-4. معجزه و عليّت............................. 174
4-1-4-1. تحليل نظرات غزالی175
4-1-4-2. تحليل نظرات ابن رشد176
4-1-5. تعريف فاعل............................... 177
4-1-5-1. تحليل نظرات غزالی177
4-1-5-2. تحليل نظرات ابن رشد178
4-1-6. قاعده ی الواحد............................ 178
4-1-6-1. تحليل نظرات غزالی178
4-1-6-2. تحليل نظرات ابن رشد179
4-1-7. ملاک نياز معلول به علّت.................... 180
4-1-7-1. تحليل نظرات غزالی180
4-1-7-2. تحليل نظرات ابن رشد181
4-1-8. حدوث و قدم عالم.......................... 183
4-1-8-1. تحليل نظر غزالی در بحث حدوث و قدم عالم183
4-1-8-2. تحليل نظر ابن رشد در بحث حدوث و قدم عالم184
4-1-9. جدال غزالی و ابن رشد با ابن سينا........... 186
4-1-9-1. تحليل جدال غزالی با ابن سينا186
4-1-9-2. تحليل جدال ابن رشد با ابن سينا188
4-2. اشتراک نظرات غزالی و ابن رشد................ 189
4-2-1. انتقاد به ابن سينا189
4-2-2. عدم تبيين مناسب از ارتباط معجزه و عليّت190
4-2-3. رد قاعده ی الواحد190
4-2-4. اثبات عليّت در رابطه ی بين خداوند و معلولات190
4-3. اختلاف نظرات غزالی و ابن رشد................. 190
4-3-1. اصل عليّت عامه190
4-3-2. ضرورت علّی و معلولی191
4-3-3. سنخيّت علّت و معلول191
4-3-4. تعريف فاعل191
4-3-5. ملاک نياز معلول به علّت191
4-3-6. قدم زمانی عالم191
4-3-7. رابطه ی ضرورت علّی و صانع بودن خدا191
4-3-8. ابن رشدِ ذات گرا و غزالیِ نوميناليست192
4-4. خاتمه؛ داوری در جدال غزالی و ابن رشد در بحث عليّت و فروع آن 193
4-4-1. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث عليّت عامه193
4-4-2. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث ضرورت علّی و معلولی193
4-4-3. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث معجزه193
4-4-4. داوری ميان غزالی و ابن رشد در تعريف فاعل194
4-4-5. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث قاعده ی الواحد194
4-4-6. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث ملاک نياز معلول به علّت194
4-4-7. داوری ميان غزالی و ابن رشد در بحث حدوث و قدم عالم194
4-4-8. داوری ميان غزالی و ابن رشد در جدال با ابن سينا195
4-4-9. نتيجه ی کلی پژوهش195
4-4-10. يافته های پژوهش و آزمون فرضيه ها........ 197
فهرست منابع و مآخذ.............................. 201


دریافت فایل
جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید



عليّت از ديدگاه ابن‌رشد


نقدهای غزالی بر ابن‌سينا


مقاله


پاورپوینت


فایل فلش


کارآموزی


گزارش تخصصی


اقدام پژوهی


درس پژوهی


جزوه


خلاصه