پیشگیری از بزهکاری در اندیشه امام علی (ع) - دانلود رایگان
دانلود رایگان پیشگیری از بزهکاری در اندیشه امام علی (ع)
دانلود رایگان
پیشگیری از بزهکاری در اندیشه امام علی (ع)پیشگیری از بزهکاری در اندیشه امام علی (ع) مقدمه الف- بیان مساله از زمان پیدایش دولتهای نخستین تا قرنهای متمادی، تنها به وضع و بیان رفتارهایی که جرم محسوب میشود و مجازات آنها توجه میشد. در جوامع گذشته غالباً مجازات بهعنوان تنها راه کار مبارزه علیه جرم و به تعبیر صحیح تر مجرم تلقی می شد و تنها شدت و قاطعیت در اجرای آن را موجب کاهش بزه کاری می دانستند . رفتهرفته با رشد جوامع بشری، در اوایل قرن نوزدهم با تغییر نگرش به پدیدة مجرمانه در اروپا، عوامل وقوع جرم مورد توجه قرار گرفت و مکاتب جرم شناختی و دفاع اجتماعی نظریات مربوط به جرم و مجرم را ابراز نمودند و بر این اساس بود که به شیوههای مختلفی از پیشگیری از جرم توجه شد؛ به گونهای که امروزه، به عقیدهی بسیاری از حقوقدانان، سياست جنايي مطلوب ، سياستي است كه هدف آن پيشگيري از جرم و بزهكاري و كنترل مؤثر آن به جهت حفظ نظم و امنيت در جامعه با بكارگيري تدابير و اقدام هاي لازم و اصلاح و درمان فرد مجرم باشد. برخلاف رویه دولتها که در درجه نخست، مجازات را بهعنوان تنها پاسخ کیفری به جرم میدانستند و بعدها به اهمیت پیشگیری پی بردهاند، مکتب اسلام همراستا با توجه به رفتارهای خلاف شرع، به موضوع پیشگیری از آنها نیز نظر داشته است؛ به گونهای که در قرآن و اندیشههای معصومین، رگههای توجه به پیشگیری از وقوع اثم و گناه، مشهود بوده و از رویه امامان معصوم نیز ابعاد متعدد پیشگیری قابل استنتاج است. یکی از امامانی که در اندیشههای وی پیشگیری از جرم، قابل مشاهده است، امام علی (ع) میباشد؛ بهطوری که با رجوع به نهجالبلاغه میتوان اندیشههای پیشگیرانه ایشان را به وضوح مشاهده نمود. با وجود تاکیدهای بسیاری که در سیره ائمه معصومین (ع)، عالمان حقوق جزا و جامعه شناسان در زمینه پیشگیری از جرم مشاهده میشود در نظام اسلامی ایران، پیشگیری از جرم تاکنون نتوانسته به خوبی محقق شود. در تایید این ادعا میتوان به آمار جرایم ارتکابی در ایران یا به عبارت دیگر، حجم بالای پروندههای کیفری در مراجع قضایی کشورمان استناد نمود. با وجود آنکه قانون اساسی ایران (مانند اصل 156 و اصل 8) به موضوع پیشگیری از جرم، توجه نموده است و در ایران نهادیی (مانند معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم قوه قضاییه) نیز در این زمینه ایجاد شده است اما مشکل ناکارامدی ساز کارهای پیشگیری از جرم در ایران همچنان باقی است. به نظر میرسد یکی از علل ناکارامدیهای پیشگیری در نظام حقوقی ایران، عدم بهرهگیری کافی از تمام تجارب و اندیشههای پیشیانیان است. از جمله این تجارب و اندیشهها که میتواند راهی برای رهایی از وضعیت موجود، سیره ائمه بویژه بهرهگیری از اندیشههای امام علی (ع) است. حضرت امیر و خطمشی ایشان در تشکیل و نحوه اداره حکومت اسلامی، همواره بهترین الگو برای سیاستمداران و رهبران جوامع اسلامی بوده است. قلمرو گسترده حکومت امام و طیف گسترده مردمی که در این سرزمینها زندگی میکردند و نیز نحوه عملکرد خلفای پیشین، موقعیت خاصی را به وجود آورده بود که ایشان را در معرض اتخاذ سیاستی برای مقابله با ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی قرار دهد. مطالعه سیاستها و روش مبارزه آن امام با این ناهنجاریها از آن جهت حایز اهمیت است که میتواند ملاک عمل موثری برای سیاست جنایی کشورهایی باشد که داعیه حکومت اسلامی دارند. از آنجایی که نظام جمهوری اسلامی ایران نیز در بیشتر موارد، نظام حکومتی حضرت امیر را الگوی رفتارها، سیاستها و برنامههای خود قرار داده است بیتردید برای حرکت بهتر در زمینه پیشگیری از جرم، بررسی و تحلیل اندیشه ایشان در این زمینه بسیار کارگشا خواهد بود. از این رو، به نظر میرسد با رجوع به نهجالبلاغه بتوان اندیشههای این امام را در زمینه پیشگیری از جرم، استخراج نمود و برای پیشگیری از جرم در نظام جمهوری اسلامی ایران بویژه در اجرای اصل 8 قانون اساسی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر به کار بست. این پژوهش که مبتنی بر اندیشههای امام علی (ع) میباشد در صدد آن است که با توجه و تاکید بر سیاست جنایی آن امام که از سیره ایشان قابل استنتاج است پیشگیری از جرم را بویژه در مورد مجرمان یقه سفید تحلیل و بررسی نماید. ب- اهداف و ضرورت هدف این پژوهش، استخراج برجستهترین راهکارهای پیشگیری از جرم از منظر امام علی (ع) است. به تعبیر دیگر، پژوهش به دنبال آن است انواع پیشگیری از منظر ایشان را با توجه به نهجالبلاغه و سایر آثار علمی معتبر که به سیره ایشان اشاره داشتهاند، تعیین، بررسی و تحلیل نماید. همچنین، این رساله دارای هدف جزییتری نیز میباشد و آن توجه خاص به پیشگیری از جرایمی که امروزه جرایم یقه سفیدها خوانده میشود در اندیشههای امام علی (ع) است. در ضرورت انجام این پژوهش باید گفت: امروزه، ضرورت پیشگیری از جرم بر کسی پوشیده نیست. ضربالمثل معروف پیشگیری، بهتر از درمان است. که در میان عامه مردم رواج دارد را میتوان مستمسکی بر این ادعا دانست. با توجه به این رویکرد، پیشگیری از جرم میتواند ریشه یا علتی برای بسیاری از آسیبهای اجتماعی دیگر باشد. ضرورت پیشگیری از جرم، همواره مورد توجه نظام قضایی کشورها، حقوقدانان و جامعهشناسان نیز بوده است به گونهای که در آثار علمی متعدد به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است. علاوه بر این، در حال حاضر، پیشگیری از جرم یکی از مفاهیم کلیدی در ادبیات علوم جنایی بوده و جایگاه مهمی در سیاست جنایی دارد. این مفهوم که از دهه هفتاد خورشیدی به ادبیات علوم جنایی ایران راه یافت، بویژه از بعد بنیانهای نظری، در محافل دانشگاهی و حتی مجامع سیاستگذاری و اجرایی موضوعی شناخته شده به شمار میآید. از جنبه دانشگاهی، پیشگیری از جرم موضوع درس کلاسها در دانشگاههای گوناگون است و از جنبه اجرایی و در سطح سیاستگذاری هم محل تکلیف بسیاری از دستگاههای دولتی است. در کنار ضرورتهای نظری، ضرورتهای عملی نیز پرداختن به موضوع را بهطور مستقل در قالب یک اثر پژوهشی، توجیه مینماید که یکی از آنها وضعیت کنونی دستگاه قضایی ایران است؛ توضیح آنکه، دستگاه قضایی ایران در حال حاضر با معضل افزایش ورود پرونده به مراجع قضایی مواجه است که بسیاری از مدیران دستگاه از آن با عنوان امالمصائب ، یاد کردهاند. در پژوهشهای به عمل آمده در قوهقضاییه یکی از راهکارهای مقابله با این معضل، پیشگیری از جرم به شیوههایی چون به کار بستن اصل 8 قانون اساسی (در خصوص امر به معروف) در رابطه با نظارت همگانی و نیز تعامل سازنده دستگاههای بیرون قوه با قوه در این زمینه دانسته شده است. با توجه به این موضوع، انجام هر پژوهش که به موضوع پیشگیری از جرم بپردازد به جهت موثر بودن در کاهش حجم پرونده، برای دستگاه قضایی کشور، سودمند محسوب میشود. در نهایت بهعنوان ضرورتی دیگر باید افزود دانستن سیاست جنایی پیشگیرانه از منظر امام علی از آن جهت ضروری است که نگاه به قوانین جزایی ایران نشان میدهد بسیاری از مقررات موجود در زمینه مجازاتها بهطور مستقیم برگرفته از سیره ایشان است؛ بهعنوان مثال، زنای زن شوهردار با پسر نابالغ که به موجب ماده 228 قانون مجازات اسلامی (1392) مستوجب یکصد ضربه تازیانه است[1]، برگرفته از یکی از قضاوتهای امام علی میباشد[2] که بیشک در مقولههایی چون تفسیر قوانین با توجه به زمینهها و پیشینه تاریخی آن، قابل استفاده است. [1] - ماده 228 قانون مجازات اسلامی بیان میدارد: در زنا با محارم نسبي و زناي محصنه، چنانچه زانيه بالغ و زاني نابالغ باشد مجازات زانيه فقط صد ضربه شلاق است. [2] - ر.ک: قضاوتهای امام علی (ع)، آیتاله محمد تقی شوشتری، قم، پیام حق، 1376، ص 16 مقدمه 9 مبحث نخست- مفاهیم 18 گفتار نخست- معانی و تعاریف پیشگیری از جرم 18 الف- معنای لغوی و اصطلاحی پیشگیری 18 1- مفهوم لغوی جرم و پیشگیری 18 1-1- جرم 19 2-1- پیشگیری 20 2- مفهوم اصطلاحی پیشگیری از جرم 21 1-2- مفهوم موسع پیشگیری 21 2-2- مفهوم مضیق پیشگیری 23 ب- پیشگیری از جرم از منظر نظامهای کیفری نوین و اسلام 22 1- پیشگیری از جرم از منظر نظامهای کیفری نوین 23 1-1- مفهوم پیشگیری در جرمشناسی 23 2-1- مفهوم پیشگیری در سیاست جنایی 25 2- مفهوم پیشگیری از جرم از منظر اسلام 26 1-2- پیشگیری از جرم از منظر قرآن 26 2-2- پیشگیری از جرم از منظر معصومین 27 گفتار دوم- فرآیند پیشگیری از جرم 29 الف- فرایند پیشگیری از جرم در نظامهای کیفری 29 1- شناسایی مساله جرم و تعیین اهداف کاهش جرم 29 2- آسیبشناسی علل جرم 30 3- انتخاب اقدامات ویژه و ارایه راهحلهای عملیاتی کاربردی (مداخله) 30 4- اجرای تدابیر پیشگیری 30 5 – بازخوردگیری، نظارت و ارزیابی 31 ب- فرایند پیشگیری از جرم از منظر اسلام 32 1- پیشگیری اولیه از جرم 32 2- پیشگیری ثانویه از جرم 33 مبحث دوم- انواع و تاریخچه پیشگیری از جرم 35 گفتار نخست- انواع پیشگیری از جرم 35 الف- پیشگیریهای متداول 35 1- پیشگیری از بزهکاری اطفال و پیشگیری از بزهکاری عمومی 35 2- پیشگیری عمومی و پیشگیری اختصاصی 36 3- پیشگیری انفعالی و پیشگیری فعال 36 4- پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه 36 1-4- پیشگیری اولیه 36 2-4- پیشگیری ثانویه 37 3-4- پیشگیری ثالثیه 37 ب- پیشگیریهای جدید 37 1- پیشگیریهای غیرکیفری 38 1-1- پیشگیری اجتماعی 38 2-1- پیشگیری وضعی 39 2- پیشگیریهای کیفری 39 1-2- پیشگیری عام 40 2-2- پیشگیری خاص 40 گفتار دوم- تاریخچه پیشگیری از جرم 41 الف- پیشگیری از جرم در اندیشههای باستان 41 1- پیشگیری از جرم در دوران باستان 41 2- پيشگيري از جرم در قرآن 42 ب- تاریخچه پیشگیری جرمشناختی و پیشگیری وضعی 44 1- تاریخچه پیشگیری جرمشناختی 44 2- تاریخچه پیشگیری وضعی از جرم 46 مبحث سوم- اصول و مبانی پیشگیری از جرم 48 گفتار نخست- اصول پیشگیری از جرم در فقه شیعه 48 الف- اصل مشروعیت روشها 49 ب- لزوم توجه به نقش دین در پیشگیری 50 ج- پیشگیری از جرم، وظیفهای همگانی 50 گفتار دوم- مبانی پیشگیری از جرم 51 1- مبانی نظری پیشگیری کیفری 51 2- مبانی نظری پیشگیری اجتماعی 52 1-2- نظریه پوزیتویستی 52 2-2- نظریه فرایند اجتماعی 53 3-2- نظریه برچسبزنی 53 3- مبانی نظری پیشگیری وضعی 54 فصل دوم- پیشگیری غیرکیفری مبحث نخست- پیشگیری اجتماعی 58 گفتار نخست- پیشگیری اجتماعی در نظامهای حقوقی 59 الف- انواع پيشگيري اجتماعي 59 ۱- پيشگيري جامعهمدار 59 2- پيشگيري رشدمدار 60 ب- عوامل موثر در پیشگیری اجتماعی 61 1- رسانهها 61 2- آموزش 62 3- اعتقادات اخلاقی و مذهبی 63 ج- مزایا و معایب پیشگیری اجتماعی 63 1- مزایای پیشگیری اجتماعی 63 2- معایب پیشگیری اجتماعی 64 گفتار دوم- پیشگیری اجتماعی از منظر امام علی (ع) 65 الف- مولفههای فردی پیشگیری اجتماعی 66 1- توجه به تقوا و ایمان 66 2- اخلاق فاضله 67 3- اصلاح ارتباطات اجتماعی 68 1-3- سفارش به پرهیز از پیروی از الگو های منحرف 68 2-3- تقویت پیوند های اجتماعی 69 ب- مولفههای حکومتی پیشگیری اجتماعی 70 1- امر به معروف و نهی از منکر 70 2- ارتقای آگاهیهای عموم جامعه 73 3- تامین نیازهای اساسی 75 1-3- تامین نیاز های اقتصادی و معیشتی 75 2-3- پرداخت دستمزد کافی 76 3-3- اصلاح نظام مالیاتی 77 مبحث دوم- پیشگیری وضعی 79 گفتار نخست- پیشگیری وضعی در نظامهای حقوقی 79 الف- ويژگي ها و شیوههای پیشگیری وضعی 79 1- ویژگیها 80 1-1- تمرکز بر جرایم خاص 80 2-1- مختص به جرایم عمدی بودن 80 3-1- بزهدیده مدار بودن 80 2- شیوهها 80 1-2- افزایش تلاش برای دستیابی به هدف 81 2-2- افزایش خطرات مورد نظر برای ارتکاب جرم 81 3-2- کاهش دستاوردهای مورد انتظار یا سود حاصله از جرم 81 ب- مزايا و معايب پيشگيري وضعي 82 1- مزاياي پيشگيري وضعي 82 1-1- مشارکت افراد جامعه 82 2-1- انصراف مجرمان بالقوه 82 3-1- كم هزينه بودن 82 2- معايب پيشگيري وضعي 83 1-2- ايجاد مسووليت براي بزه ديدگان 83 2-2- ايجاد ناامنی در شهروندان 83 3-2- عدم کارایی در همه موارد 83 گفتار دوم- پیشگیری وضعی از منظر امام علی (ع) 84 الف- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به بزهکار 84 1- نظارت و کنترل بزهکار 84 1-1- حسبه 86 2-1- اقدامات تامینی 86 2- ایجاد جرایم بازدارنده 88 3- معرفی مجرمان خطرناک و شیوه های آنان 89 ب- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به بزه دیده 91 1- ایجاد فرهنگ ستم ناپذیری در جامعه 91 2- ایجاد تمهیدات در حمایت از بزه دیده 92 1-2- حمایت از افراد ضعیف 92 2-2- مجوز دفاع به بزهدیده 92 ج- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به محیط 93 1- از بین بردن اسباب ارتکاب جرم 93 2- کنترل مکان ارتکاب جرم 94 3- محافظت از آماج های جرم 95 د- اصول پیشگیری وضعی از منظر امام علی (ع) 96 1- اصل مشروعیت روشها 96 2- لزوم رعایت آزادیهای مشروع 98 3- لزوم اندیشیدن تدابیر گوناگون 99 فصل سوم- پیشگیری کیفری مبحث نخست- سیاست کیفری امام علی (ع) در برخورد با بزهکاری عامه مردم 103 گفتار نخست- رویکردهای تنبیهی 103 الف- قطعیت مجازاتها 104 1- قطعیت مجازاتها از منظر جرمشناسان 104 2- قطعیت مجازاتها از منظر امام علی (ع) 105 ب- علنی کردن مجازاتها 107 1- علنی کردن مجازاتها از منظر جرمشناسان 107 2- علنی کردن مجازاتها از منظر امام علی (ع) 108 گفتار دوم- رویکردهای اصلاحی 109 الف- اجرای مجازات با هدف اصلاح 110 ب- برجستهترین رویکردهای اصلاحی در رویه امام علی (ع) 111 1- عفو مجرمان 112 2- عدم ملامت مجرمان 113 3- پرهیز از برچسب زنی 113 4- تکیه بر نقاط مثبت مجرم 114 مبحث دوم- سیاست کیفری امام علی (ع) در برخورد با یقه سفیدان بزهکار گفتار نخست- مفهوم جرایم یقهسفید 115 الف- تعریف و ویژگیها 115 1- تعریف 116 2- ویژگیها 116 1-2- موقعیت بالای اجتماعی و اقتصادی 116 2-2- ارتکاب جرم به صورت پنهانی 117 3-2- ارتکاب جرم به دلیل خاص 117 ب- مصادیق جرایم یقهسفیدی 117 1- کلاهبرداری 118 2- جرایم علیه دولت 118 3- جرایم زیستمحیطی 118 4- جرایم رایانهای 119 گفتار دوم- ساز کارهای پیشگیرانه امام علی (ع) در زمینه جرایم یقهسفیدی 119 الف- پیشگیریهای غیرکیفری 120 1- تصفیه حکومت از عناصر فاسد 120 2- دقت در گزینش و انتصاب کارگزاران حکومت 121 3- توجه به امر نظارت 123 4- نظام گزارشدهی مردمی 126 5- توجه به معیشت کارگزاران حکومت 128 6- ارشاد و تحذیر 129 ب- پیشگیریهای کیفری 130 1- مساوات در اجرای مجازات 130 2- شدت در اجرای مجازات 131 1-2- شدت در اجرای مجازات از منظر جرم شناسان 132 2-2- شدت در اجرای مجازات از منظر امام علی (ع) 134 3- قاطعیت در اجرای مجازات 135 4- اجرای علنی مجازات 138 نتیجهگیری 140 منابع 147 دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |